studie luchtkwaliteit in cultuurhuizen wijst naar groter probleem

14.04.2025 · #opinie #cult! #sector #beleid

In oktober 2024 werd in alle stilte een Vlaams rapport gedeeld over de binnenluchtkwaliteit van enkele ‘culturele centra’ tijdens de coronapandemie. Het geeft een inkijk in de situatie bij 10 cultuurhuizen in Vlaanderen en Brussel in 2022. Wat moet jij daarover weten? En hoe kijkt cult! naar de bevindingen?

het onderzoek

Tijdens coronapandemie, in 2022, volgde departement Omgeving de luchtkwaliteit en ventilatie-effectiviteit van 10 cultuurhuizen. Ze focusten daarbij op CO₂-concentratie, waarbij ze de grens van 900 ppm in acht nemen. Dat wil zeggen dat de CO₂-concentratie maximaal 900 ppm oftewel deeltjes per miljoen mag bedragen. Wie goed heeft opgelet tijdens de corona-pandemie herkent hierin de streefnorm van binnenluchtkwaliteit. Sinds 2020 werden er al verschillende meetcampagnes in (semi)openbare gebouwen uitgerold, zoals scholen, sportcentra en woonzorgcentra.

Aan de hand van sensorboxen maten ze in 2022 de CO₂-concentratie en werden de ventilatiesystemen tussendoor doorgelicht. Dit deden ze in één Brussels cultuurhuis, en vier steden en vijf gemeenten in Vlaanderen. Ze checkten of de richtlijnen haalbaar en effectief waren in verschillende types ruimtes. Conclusie: de ventilatiesystemen van cultuurhuizen kunnen bij hogere bezettingsgraden niet voldoen aan de richtlijnen tijdens de pandemie.

Elk cultuurhuis ontving een persoonlijk gedetailleerd ventilatierapport met concrete aanbevelingen. Belangrijk om te vermelden dat ze schrijven dat de steekproef van gebouwen en voorstellingsruimten in dit onderzoek te klein is om generalisaties te maken voor alle ‘culturele evenementencentra in Vlaanderen en Brussel’. 

bemerkingen

Vanuit cult! plaatsen wij hier enkele noodzakelijke kanttekeningen bij. Het is belangrijk om te benadrukken dat de cultuurhuizen die deelnamen aan het onderzoek dit volledig vrijwillig hebben gedaan. De motivatie om deel te nemen kan heel uitlopend zijn: benieuwd naar de prestaties van hun gebouw, een punt maken bij hun lokaal bestuur van de verouderde infrastructuur waarin ze werken, technisch inzicht verwerven in hun ventilatiesysteem … We konden bij cult! ook een van de individuele rapporten inkijken, een beknopt overzicht van een meetperiode van 10 dagen in juni 2022. We lezen tot slot weinig concrete actiepunten en tips om hun luchtkwaliteit te verbeteren. Welk doel hadden ze voor ogen bij deze studie?

De studie gebeurde vanuit het departement Omgeving. We weten niet of ze de connectie hebben gemaakt met het departement Cultuur. Nochtans lijkt dit een voorwaarde om de uitdagingen hierrond aan te pakken. Bovendien moeten we ons de vraag stellen of het globaal zinvol is om hier deelsectoren te gaan viseren, het is een uitdaging die veel breder gaat dan lokale (cultuur)infrastructuur.

Ook het voortschrijdend inzicht dat tijdens de pandemie en na 2022 werd verworven met uitgebreidere onderzoeken, het Platform Binnenluchtkwaliteit en de toevoeging van ventilatiedebieten als extra methode om de luchtkwaliteit te meten, ontbreken in het rapport. We lezen enkel: “Bijkomende informatie over het volume van de ruimte werd overwogen, maar dit is niet noodzakelijk aangezien het Vlaamse beleid zich baseert op CO₂ per persoon”. 

De resultaten in het onderzoek bewijzen des te meer dat lokale besturen en cultuurhuizen extra ondersteuning nodig hebben om hun gebouwen en ventilatiesystemen toekomstproof te maken. Het blijft onduidelijk in dit rapport wie hiervoor de verantwoordelijkheid draagt of wie ze zou moeten dragen. Het dossier binnenluchtkwaliteit bij FOD Volksgezondheid heeft al een tekenend verleden. Raad van State vond verschillende gebreken in de wetsvoorstellen, waaronder de oneigenlijke visering van sectoren en de vraag of het daardoor een federale bevoegdheid is, waardoor de federale wetgeving uiteindelijk werd aangepast naar een light-versie en uitgerold met een realistischere tijdlijn. [1]

wat doet cult?

Cultuurhuizen blijven echter kwetsbare plekken in het bredere plaatje van wat beschouwd wordt als de Vlaamse culturele ruimte. Daarom blijven we dit dossier vanuit cult! opvolgen, ook binnen de brede sector. In de beleidsnota cultuur van de nieuwe minister voor cultuur lezen we namelijk expliciet de belofte: “investeren in kwaliteitsvolle infrastructuur is een belangrijke premisse om de cultuursector zich maximaal te laten ontplooien en op een veilige, inclusieve, verbindende en toegankelijke manier te laten creëren, delen, beleven en ontmoeten. Daarom bouw ik aan een integraal instrumentarium met flankerende maatregelen om de sector te ontzorgen en te stimuleren in de opbouw van infrastructuurgeletterdheid.” De uitdagingen van cultuurhuizen hoort, wat ons betreft, ook onder deze scope. Met cult! kaarten we dit aan in lopende gesprekken met commissieleden cultuur.

We vinden het bovendien belangrijk dat de context en draagkracht van cultuurhuizen meegenomen wordt in de analyses. Een duurzaam cultuurhuis realiseren vergt heel wat aanpassingen: een omschakeling naar LED-verlichting, de automatisering van theatertrekken, de investering in een binnenluchtkwaliteitsinstallatie… Dit zijn investeringen die in zeer veel verouderde infrastructuren moeten gebeuren en die het lokale niveau niet alleen kan dragen. Alleen met gezamenlijke financiële inspanningen over alle beleidsniveaus (Europese, federale, Vlaamse en Brusselse) heen is het haalbaar om al die uitdagingen aan te gaan. De broodnodige verbouwingen & aanpassingen vergen studies, kennis over ventilatiesystemen en de wetgeving en bovenal veel geld en tijd.

oproep

Ben of ken jij een van de cultuurhuizen die aan dit onderzoek heeft deelgenomen? Laat het ons weten via info@cult.be. We zijn benieuwd naar jullie ervaring over dit onderzoek.