cultuurhuizen en hun infrastructuur: nood aan renovatie en daadkracht
Cultuurinfrastructuur: bij het ene cultuurhuis naakt een verbouwing, het andere zoekt oplossingen voor hun binnenluchtkwaliteit, toegankelijkheid of verduurzaming. Aan het begin van de zomer in 2025 lanceerden we een algemene bevraging over infrastructuur. Daarmee willen we kennis inwinnen over de staat van de infrastructuur en ons voorbereiden op toekomstige vraagstukken. In dit artikel lees je alle inzichten van de resultaten. Het volledige rapport is beschikbaar voor de leden van het netwerk van cult!.
algemene staat
67 cultuurhuizen vulden de bevraging in. 29% van de respondenten geeft aan dat er een gebouwbeheerder is aangesteld die specifiek het cultuurhuis opvolgt. Bij de helft (54%) beheert die persoon ook andere gebouwen van de gemeente. 17% geeft aan dat er helemaal geen gebouwbeheerder is.
Maar liefst één op drie cultuurhuizen vindt dat hun infrastructuur in een slechte of zelfs zeer slechte staat verkeert. Nog eens 42% geeft hun infrastructuur een nipte voldoende. Slechts een kwart beoordeelt de infrastructuur van hun cultuurhuis als goed, en amper één respondent noemt dit zeer goed. Weinig verrassend dus dat 64% van de respondenten aangeeft dat hun gebouw toe is aan renovatie.
Die nood aan renovatie wordt ook door bezoekers en externe organisaties gevoeld. Bij één op drie cultuurhuizen wordt soms geklaagd over het comfort van hun bezoek. Om dat beter in kaart te brengen, vroegen we om de akoestiek, de zichtlijn en het zitcomfort van hun grootste zaal te beoordelen. De akoestiek scoort het hoogst: 71% vindt die goed tot zeer goed. Ook de zichtlijnen zijn bij meer dan 60% positief. Het zitcomfort is echter een heikel punt: meer dan één op vier geeft aan dat dit slecht tot heel slecht scoort.
noden en frustraties
De bevraging toont dat er bijzonder veel noden en frustraties bij de infrastructuur zitten. Meer dan de helft van de cultuurhuizen geeft aan onvoldoende ruimte te hebben voor de vraag die ze ontvangen, en één op drie stelt dat de capaciteit van hun grootste zaal ontoereikend is. Vooral voor residentie- en repetitieruimtes is het zoeken naar ruimte: respectievelijk 65% en 64% van de respondenten geven aan dat ze hiervoor te weinig plek hebben.
We vroegen cultuurwerkers om de vaakst voorkomende frustraties van verenigingen en externe organisaties te delen. Daaruit kwam: verouderde gebouwen, te kleine capaciteit en problemen met verwarming en koeling. Toegankelijkheid vormt een laatste belangrijk pijnpunt: van trappen en niveauverschillen tot liften die ontbreken of defect zijn.
De noden zijn bovendien sterk uiteenlopend. Waar het ene cultuurhuis hoopt op een nieuwe trekkenwand of ventilatiesysteem, heeft een ander dringend nood aan een totaalrenovatie of zelfs nieuwbouwproject. Dit bevestigt ook de diversiteit in het landschap: in Vlaanderen en Brussel vind je zowel gloednieuwe, duurzame en toegankelijke gebouwen als sterk verouderde infrastructuur in gehuurde panden, waar weinig ruimte is voor structurele ingrepen.
wel plannen, geen middelen
Wanneer we vragen naar toekomstplannen, zien we dat de mogelijkheden om te dromen sterk verschillen. 35% van de respondenten werkt momenteel aan een masterplan of toekomstvisie. Tegelijk zegt bijna een kwart dat ze een plan hebben dat door gebrek aan middelen of omstandigheden niet uitgevoerd kan worden. Slechts een kleine minderheid (9%) beschikt over een goedgekeurd masterplan dat al (bijna) in uitvoering is.
Wanneer we peilen naar de bereidheid bij lokale besturen om budget voor renovaties in de meerjarenplanning op te nemen, wordt duidelijk dat er lokaal grote verschillen spelen in het draagvlak. Belangrijk hierbij om te weten is dat het hier om cultuurhuizen gaat waar een renovatie aan de orde is. Slechts 12% voelt een grote bereidheid bij hun lokaal bestuur om hiervoor budget op te nemen, 14% geeft de bereidheid van hun lokaal bestuur een 4 op 5. Daartegenover staat dat 43% weinig tot geen draagvlak voelt bij hun lokaal bestuur. Bij 31% van de cultuurhuizen is hun aanvoelen neutraal.
Naast financiële middelen, blijkt er ook een grote nood aan kennisdeling en uitwisseling. Respondenten verwijzen naar de meerwaarde van rapporten van INTER als het gaat over toegankelijkheid, vragen naar informatie over luchtzuiveringssystemen, zoeken hun weg in het subsidielandschap of willen leren van andere cultuurhuizen hoe zij omgaan met gedeeld gebruik van infrastructuur.
De bevraging geeft een overzicht van waar infrastructuur nog tekortschiet. Cultuurhuizen hebben nood aan ruimte, renovatie en toekomstvisie, maar botsen daarbij op structurele beperkingen. De combinatie van capaciteitsproblemen, verouderde gebouwen en een gebrek aan middelen maakt dat veel huizen al jaren wachten op noodzakelijke ingrepen, terwijl de vraag vanuit publiek en verenigingen blijft toenemen. Voor velen is er ook de zoektocht naar hoe ze kunnen vervellen tot open huis. Zonder extra investeringen en een duidelijkere toeleiding naar bovenlokale middelen dreigt een groot deel van de infrastructuur verder onder druk te komen staan.
Lid van cult! en benieuwd naar meer inzichten? In het uitgebreide rapport krijg je een brede inkijk in verschillende thema's (toegankelijkheid, gedeeld gebruik, financiering en infrastructuurnoden). Bovendien lees je er ook enkele interessante quotes van collega's. Vraag ernaar via info@cult.be.
